معماری ایران در دوراهه سبک ملی و جدید

برای انتخاب یکی از دو سبک (قدیم ـ جدید) در معماری نوین و معاصر ایران، تذکر چند نکته را لازم می‌دانم:

1- تحولات اساسی و دگرگونی‌های عمیق و ریشه‌داری که در سالهای اخیر در تمام شئون مملکت از جمله در زمینه شهرسازی و معماری و بطور کلی عمران و آبادانی به وجود آمد، جامعه معماران و شهرسازان را در وضع خاصی قرار داده است و می‌توان گفت نسبت به مسائل معماری در یک لحظه بحرانی به سر می‌بریم و می‌دانیم که نتیجه حالتهای بحرانی، تغییر حالت و یا طبیعت و به اصطلاح جهش می‌باشد و بعبارت دیگر، طبق اصول علمی، ما محکوم به تغییر حالت و مسیر و راه و روش هستیم.

2- به تفصیل تشریح شد که برخورد و تصادم دو طرز فکر معماری یعنی طرز فکر مدرنیزم و معماری استیل قدیم از آغاز سلطنت شاه فقید آغاز گردید و با درنظر گرفتن اینکه بیشتر آرشیتکت‌های جوان ما تحصیلات خود را در اروپا به پایان رسانده و به وطن بازگشته بودند، طرفدار مدرنیزم بودند ولی چون کاملا از اوضاع و شرایط اجتماعی و اقلیمی کشور ما مطلع نبوده و یا آنرا به حساب نیاورده و نادیده می‌گرفتند، آشفتگی عجیبی در معماری ایران به وجود آمد و اکنون نیز برای چاره‌جویی این آشفتگی، همان بحث 35 سال قبل شروع شد و همان گفته‌های گذشته بر زبان آمد.

3- با درنظر گرفتن واقعیت زمان و تحولات عمیق و همه‌جانبه در تمام شئون زندگی مردم این سرزمین، پیروی و تقلید از استیل قدیم به معنی به عقب برگشتن و شرایط زمان را نادیده گرفتن و توقف عقربه زمان می‌باشد. نتیجه اینکه مدرنیزم، یک واقعیت و یک پدیده طبیعی مسلم است و باید آنرا پذیرفت منتها این مدرنیزم و نوطلبی در همه جا یکسان و یکنواخت نیست و با شرایط اجتماعی و اقلیمی هر آب و خاک، رنگ خاصی به خود می‌گیرد که نماینده ستنها و آداب و رسوم مردم آن سرزمین است.

4- در حال حاضر، سبک قدیم با این همه سر و صدا، پیشرفت فابل ملاحظه‌ای ننموده و نخواهد نمود ولی برعکس، مدرنیزم به اشتباهات اولیه خود توجه نموده و کوشش می‌نماید بدون فراموش کردن گذشته، مدرنیزم ایرانی منطبق با واقعیت زندگی معاصر منطبق با مختصات اجتماعی معاصر ایران و خلاصه منطبق با فلسفه انقلاب سفید گردد.

5- برای بوجود آوردن سبک دوران پهلوی، فقط یک راه وجود دارد و آن اینکه آرشیتکتها در چهارچوب هنری خود، معماری جدید را که سرچشمه آن آفتابی شده ادامه بدهد بطوری که منطبق با نیازمندی‌های معاصر و منطبق با شرایط اقلیمی و روحیه امروز مردم ایران باشد و بدین‌ترتیب نسل‌های آینده، ارزش حقیقی انقلاب سفید را از زبان بی‌زبانی ساختمان‌های امروزه درک کنند و جهش و انقلاب امروزه این کشور کهنسال را مجسم نمایند.

_________________________
منبع: مجله هنر و معماری. شماره اول. فروردین - اردیبهشت - خرداد 1348